ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಪಾದಕನ ಬೈಠಕ್‌ ನಲ್ಲಿ ಮಾತೃಭಾಷೆ ಕುರಿತು-ಸುಗತ ಶ್ರೀನಿವಾಸರಾಜು

ಸಂಪಾದಕನ ಬೈಠಕ್‌: ತಾಯ್ನುಡಿ ದಿನ ಮತ್ತು ದೇವನೂರರ ಮಾತಿನ ಸುತ್ತ

                                                                                                                                                                                               * ಸುಗತ ಶ್ರೀನಿವಾಸರಾಜು

ಮತ್ತೊಂದು ಎಕೂಷೆ ಫೆಬ್ರವರಿ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಎಕೂಷೆ ಎಂದರೆ ಬಾಂಗ್ಲಾ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದು. ಫೆಬ್ರವರಿ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದನ್ನು ‘ಜಾಗತಿಕ ತಾಯ್ನುಡಿ ದಿನ’ ಎಂದು 1999ರಲ್ಲೇ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ ಘೋಷಿಸಿತ್ತು. ಇದು ನಮ್ಮ ನೆರೆಯ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶವು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಮುಂದಿಟ್ಟ ನಿರ್ಣಯ ಅವಿರೋಧವಾಗಿ ಅಂಗೀಕಾರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ನಿರ್ಣಯದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಏನು ಎಂಬುದನ್ನು ನಾನು 2004ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದ ‘ಎಕೂಷೆ ಫೆಬ್ರವರಿ’ ಎಂಬ ಕಿರುಹೊತ್ತಿಗೆಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಈ ತರಹದ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ದಿನದ ಪ್ರಸ್ತುತತೆ ಕುರಿತಂತೆಯೂ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಆ ದಿನದ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಸವಿವರವಾಗಿ ಬರೆಯುವುದು ನನ್ನ ಉದ್ದೇಶವಲ್ಲ. ಅದನ್ನು ನೀವು, ನನ್ನ ಆ ಕಿರುಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಅದರ ಮೂಲಕ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಇಲ್ಲವೇ ಅಂತರ್ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸಬಹುದು.

ಈ ದಿನದ ಮೂಲ ನೆಲೆ ಇಂದಿನ ಬಾಂಗ್ಲಾ ದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ಆಗ ಅದು ಪೂರ್ವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವಾಗಿತ್ತು. ಉರ್ದುವಿನ ಜತೆಗೆ ಬಂಗಾಳಿಯನ್ನೂ ರಾಷ್ಟ್ರಭಾಷೆಯನ್ನಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕೆಂದು ಹೋರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವರ ಮೇಲೆ ಪೋಲಿಸರು 1952ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 21ರಂದು ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿ ಐವರನ್ನು ಕೊಂದರು. ಸತ್ತವರು ಹುತಾತ್ಮರಾದರು. ಈ ಭಾಷಾ ಚಳವಳಿ ರಾಷ್ಟ್ರ ಚಳವಳಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿತಗೊಂಡು, 1971ರಲ್ಲಿ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಉದಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಅಂದು ಆಡಳಿತದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದ ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ (ಇಂದಿನ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ) ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಅಪನಂಬಿಕೆ ಬಿತ್ತುವಂತೆ ಮಾಡಿತ್ತು. ಈ ಭಾಷಾ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ 1999ರಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕ ಮನ್ನಣೆ ಒದಗಿಸಿ, ಭಾಷಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆ (linguistic diversity) ಪೋಷಣೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲು ಫೆಬ್ರವರಿ 21ಅನ್ನು ‘ಜಾಗತಿಕ ತಾಯ್ನುಡಿ ದಿನ’ವನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು.

ನಮ್ಮ ಸ್ಮೃತಿಯಿಂದ ಬಹುತೇಕ ಜಾರಿ ಹೋಗಿದ್ದ ಈ ‘ತಾಯ್ನುಡಿ ದಿನ’ವನ್ನು ದಿಢೀರನೆ ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವಿದೆ: ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ತಾಯ್ನುಡಿಯನ್ನು ಮಕ್ಕಳ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿಸುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ವಲಯದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಈಚೆಗೆ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಂಡ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಈ ಕುರಿತ ಚರ್ಚೆ, ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ನಾವು ಗಮನಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಸಮ್ಮೇಳನಕ್ಕೆ ಕೊಂಚ ಮುನ್ನ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರಕಾರ ಕಾನೂನಿನ ಭರವಸೆಯನ್ನಿತ್ತಿತು. ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಹಿರಿಯರಾದ ದೇವನೂರ ಮಹಾದೇವ ಅವರು ಮಾತೃಭಾಷಾ ಮಾಧ್ಯಮ ಕುರಿತಂತೆ ಇರುವ ಗೊಂದಲ, ನಿರಾಸಕ್ತಿ, ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿ ಕೊರತೆ, ಕಾನೂನಿನ ಸಡಿಲತೆ ಹಾಗೂ ತೊಡಕು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪಟ್ಟವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದರು. ಇದೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆ, ಮರಾಠಿ ಲೇಖಕ ಬಾಲಚಂದ್ರ ನೇಮಾಡೆ ತಮಗೆ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಜರೆದಿದ್ದಾರೆ, ಅದನ್ನು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಬೇಕು ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದಾದರೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯ (epic) ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆಯೇ ಎಂದು ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಕೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಲೇಖಕ ಸಲ್ಮಾನ್ ರಶ್ದಿ ಬಹಳ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ್ದಾರೆ: ‘ಆ ಗೊಣಗುವ ಮುದುಕನಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಬಂದಿದಕ್ಕೆ ಕೃತಜ್ಞತೆ ಅರ್ಪಿಸಿ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಲು ಹೇಳಿ,’ ಎಂಬ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಇನ್ನೂ ಒರಟಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಈಚೆಗೆ ನಡೆದ ಟೈಮ್ಸ್ ಸಾಹಿತ್ಯೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ದೇವನೂರು ಅವರು ನನ್ನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ‘ನಮ್ಮ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವವರು ಯಾರು?’ ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಲೇಖನವನ್ನು ಓದಿಸಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು ನೇಮಾಡೆ ಅವರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ಕೆಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನೆತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ, ಆ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಆಳದಲ್ಲಿ ನೇಮಾಡೆ ಅವರ ಸಿಟ್ಟು ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಕಾಲದ ಇಬ್ಬರು ದೊಡ್ಡ ಲೇಖಕರ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕುರಿತ ಸಿಟ್ಟು ಸಮಾನವಾದದ್ದು ಎಂದರೆ ಬಹುಶಃ ತಪ್ಪಾಗಲಾರದು. ಈ ಸಿಟ್ಟು ಅಸಹಾಯಕತೆಯ ಕೂಸೇ ಎಂಬುದನ್ನು ವಿಚಾರ ಮಾಡಬೇಕಿದೆ.

ಮಾತೃಭಾಷಾ ಮಾಧ್ಯಮ ಕುರಿತಂತೆ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವ ಕುರಿತಂತೆ, ನನ್ನ ಕೆಲವು ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು, ಗೊಂದಲಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಮುನ್ನ, ದೇವನೂರು ಅವರು ನನ್ನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಓದಿಸಿದ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಬರೆದದ್ದೇನು ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಹೇಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತೇನೆ: ಭಾಷಾ ಮಾಧ್ಯಮದ ಆಯ್ಕೆ ಆಯಾ ಮಕ್ಕಳದ್ದು ಮತ್ತು ಅವರ ಪರವಾಗಿ ಅವರ ಪೋಷಕರದ್ದು ಎಂದು ಹೇಳಿರುವ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ತೀರ್ಪು, ಸಂವಿಧಾನ ಗುರುತಿಸುವ ಭಾರತದ 22 ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಭಾಷೆಗಳ ಕಾಲು ಕತ್ತರಿಸಿ ಮೂಲೆಗೆಸೆದಂತೆ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ದೇವನೂರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಕೋರ್ಟುಗಳನ್ನೇ ನೆಚ್ಚಿ ಕುಳಿತರೆ ನಮಗೆ ಉಳಿಗಾಲವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ನಮ್ಮ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಈ ವಿಚಾರವನ್ನು ಲಘುವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಅಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿವೆ ಎಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಜಪಾನ್, ಚೀನಾ, ಕೊರಿಯಾ, ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್, ಮಲೇಷ್ಯಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಮುಂತಾದ ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ದೇಶ-ಭಾಷೆಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವಾಗ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಏಕೆ ಈ ನಿರಭಿಮಾನದ ಛಾಯೆ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ.

ದೇವನೂರು ಮತ್ತು ನೇಮಾಡೆ ತರಹದ ಅಂತಃಕರಣ ಬಗೆದು ಬರೆವ ಲೇಖಕರ ಸಿಟ್ಟು, ಕಳಕಳಿ ನನಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರ ಭಾಷಾ ಮಾಧ್ಯಮ ಕುರಿತಾದ ಆದರ್ಶದ ಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಸಹಮತವಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಲೇ, ಬಹುದಿನಗಳಿಂದ ಕಾಡುತ್ತಿರುವ ಕೆಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು, ಅನುಮಾನಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತೇನೆ. ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಪ್ರಭಾವ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡದಂತಹ ಭಾಷೆಗಳ ‘ಆತಂಕಗಳ’ ಬಗೆಗಿನ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಇಡೀ ದೇಶದಲ್ಲೇ, 80ರ ದಶಕದ ಮೊದಲ ಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಮೊದಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದು ನಮ್ಮವರೇ ಆದ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕೆ ವಿ ನಾರಾಯಣ ಅವರು. ಅವರ ಚಿಂತನೆಗಳಿಂದ ಬಹಳ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾದ ನಾನು, ಈ ಭಾಷಾ ಆತಂಕ ಮತ್ತು ಅಸ್ತಿತ್ವದ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಸುತ್ತ ಪದರ ಪದರಗಳಲ್ಲಿ ಪೇರಿಸಿಟ್ಟಿರುವ ಹಲವು ಕ್ಲಿಷ್ಟ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ನನ್ನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಬರವಣಿಗೆಯ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡೆ. ಅವರ ಕೆಲವು ಲೇಖನಗಳನ್ನೂ ಇಂಗ್ಲಿಷಿಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ. ಕೆ ವಿ ನಾರಾಯಣ ಅವರ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ಕೆಲವು ತೀರ್ಮಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವಿದೆ. ಆದರೆ, ನಮ್ಮ ಮುಂದಿರುವ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು, ಅದರ ಹಲವು ಆಯಾಮಗಳನ್ನು ಅವರಷ್ಟು ಸೊಗಸಾಗಿ ಬಿಡಿಸಿಡುವ ಬೇರೊಬ್ಬ -ಕನ್ನಡ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಭಾರತೀಯ- ಲೇಖಕ ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಇಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ದೇಶ-ಭಾಷೆಗಳ ಕುರಿತಾದ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತರಾದ ಎಲ್ಲರೂ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಅವರ ಬರಹಗಳನ್ನು ಓದಿದರೆ, ನಾವು ಮುಂದುವರಿಯಬೇಕಾದ ದಾರಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಬಹುದು. ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗದಿದ್ದರೂ ಸಮಸ್ಯೆಯ ಜಟಿಲತೆ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಮತ್ತೆ ವಿವರಿಸಬೇಕಾದ (define), ಗ್ರಹಿಸಬೇಕಾದ ತೊಂದರೆ ಇದರಿಂದ ತಪ್ಪುತ್ತದೆ.

ದೇವನೂರು ಅವರು ಟೈಮ್ಸ್ ಸಾಹಿತ್ಯೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಾ, (ಆ ಪ್ರಶ್ನೆ : ಭಾಷಾ ಮಾಧ್ಯಮ ಆಯ್ಕೆ ಮಗುವನ್ನು ಹೆತ್ತು, ಪೋಷಿಸುವ ತಂದೆ-ತಾಯಿಗೆ ಏಕಿರಬಾರದು?) ಜೀತ ವಿಮುಕ್ತಿ ಚಳವಳಿ ಮತ್ತು ಭಾಷಾ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕವಿರಿಸಿದರು. ಅಂದರೆ, ಅವರು ಹೇಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದದ್ದು, ಜೀತದ ವಿಚಾರದಲ್ಲೂ, ತಂದೆ- ತಾಯಿ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕನ್ನು ಮುಂದು ಮಾಡುತ್ತಾ, ತಾವು ಸಿಲುಕಿರುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ, ಧೈರ್ಯವಿಲ್ಲದೆ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿ ಕೊನೆಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು, ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಸಹಜವಾಗಿ ಸಂದಾಯವಾಗಬೇಕಾದ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಗೌರವವನ್ನೂ ಅನುಭವಿಸಿದರು ಎಂಬುದಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹೋಲಿಕೆಯ ಆಶಯ ನನ್ನನ್ನು ಪುಳಕಗೊಳಿಸಿದರೂ, ಇದು ಸರಿಯಾದ ಹೋಲಿಕೆಯೇ ಎಂಬ ಅನುಮಾನ ನನ್ನಲ್ಲಿದೆ.

ಅದು ಹಾಗಿರಲಿ, ಬೇರೆ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ. ಯಾವುದನ್ನು ತಾಯ್ನುಡಿ ಎನ್ನುತ್ತೇವೋ ಅದು ಮೂಲತಃ ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯ-ಭಾಷೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡರೆ, (ಅಂದರೆ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ, ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಇತ್ಯಾದಿ)ನಾವು ಈಗಿರುವ ಜಾಗತಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಭಾಷಾವಾರು ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಅವು ಮೂರು, ನಾಲ್ಕು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದ ಜನರಲ್ಲಿ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಐಕ್ಯತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಈಗ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಎಂದು ನಾವು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ (ಆಂಧ್ರ ಮತ್ತು ತೆಲಂಗಾಣದ ಉದಾಹರಣೆ ನಮ್ಮ ಮುಂದಿದೆ). ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಸಂವಾದ, ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಭಾಷೆ ಆಧಾರಿತ ಸಂವಾದವನ್ನು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿರುವುದು ದೊಡ್ಡ ವಾಸ್ತವ. ಕೆಲವು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ, ಒಂದು ಭಾಷೆಗೆ ಒಂದು ಗಡಿ ಎಂಬುದು ಬಹಳ ಪ್ರಸ್ತುತ ಎನಿಸಿದ್ದರೂ, ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದ ಜನರು ವಲಸೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿರುವ ಆಧುನಿಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ಭಾಷಾವಾರು ಪ್ರಾಂತ್ಯ ಎಂಬ ವಿಚಾರ ಶಿಥಿಲವಾಗಿರುವುದು ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ, ಒಂದು ಭಾಷೆಯ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವದ ಕಲ್ಪನೆ ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯ? ವಲಸೆ, ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಬಹುಭಾಷಿಕರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ, ಆಗ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಹೇಳಿರುವ ‘ಆಯ್ಕೆ’ ಎಂಬುದು ಬಹಳ ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ರಾಜ್ಯಭಾಷೆಯ ಗಡಿಯೊಳಗೆ ಇರುವ ಇತರ ಸಣ್ಣ, ಆದರೆ ಚಾರಿತ್ರಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷಾ ಸಮುದಾಯಗಳು ತಮ್ಮ ಚಹರೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ನಿಲುವುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿವೆ. ಅವುಗಳು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ತರಹದ ಪ್ರಭಾವಿ ಭಾಷೆಯೊಂದಿಗೆ ಕನ್ನಡ ತರಹದ ರಾಜ್ಯ ಭಾಷೆಗಳ ಮೂಲಕ ಅನುಸಂಧಾನ ನಡೆಸದೆ ನೇರವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿವೆ. ಅವುಗಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಭಾಷಾ ಸಮುದಾಯಗಳ ಆತ್ಮಸ್ಥೈರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ದೇವನೂರು ಅವರು ಯೋಚಿಸಬೇಕು.

ಮತ್ತೊಂದು ಅನುಮಾನ:
ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ, ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಭರವಸೆಯ ಕನಸನ್ನು (aspirational) ನಮ್ಮ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ತಳಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಿತ್ತಿದೆ. ‘ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ದೇವರಿಗೆ ದೇವಸ್ಥಾನ ಕಟ್ಟಬೇಕು’ ಎಂದು ಉತ್ತರದ ದಲಿತ ನಾಯಕರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಇದು ನಮ್ಮ ಅಹಿಂದಾ ವರ್ಗಗಳನ್ನೂ ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಒಂದು ತರ್ಕ-ಸಂವಾದವನ್ನು ದೇವನೂರು ಅವರು ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಲಿಯುವುದು ಸುಲಭ, ಆದರೆ ಅದರ ಆಳದಲ್ಲಿರುವ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬಂಡವಾಳಕ್ಕೆ (cultural capital) ಲಗ್ಗೆ ಇಡುವುದು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭವಲ್ಲ ಎಂದು ನಮ್ಮ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿ ಹೇಳಿ, ಅವರ ಭಾಷಾ ಪಥ ಬದಲಿಸುವುದು ದೇವನೂರು ಅವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವೇ?

ದೇವನೂರು ಅವರು ಚೀನಾ, ಜಪಾನ್, ಕೊರಿಯಾ ಇತ್ಯಾದಿ ದೇಶಗಳ ಭಾಷಾನೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಹೊಗಳುತ್ತಾರೆ. ವಿಪರ್ಯಾಸವೆಂದರೆ, ಆ ದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಎದುರು ಅವರ ದೇಶಭಾಷೆಗಳು ಅಂತಃಸತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರುವುದರ, ಜಡವಾಗಿರುವುದರ ಬಗೆಗಿನ ಚರ್ಚೆ ನಿಂತಿಲ್ಲ. ಜೊತೆಗೆ ಮ್ಯಾಂಡರಿನ್, ಚೈನೀಸ್ ಭಾಷೆಗೆ (ಚೀನಾದ ಅಧಿಕೃತ ದೇಶಭಾಷೆ) ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಕಟ್ಟುವ ಮದ ಬಂದಿರುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಟೀಕೆಗಳಿವೆ (ಭಾರತದಲ್ಲೂ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗೆ ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಈ ತರಹದ ಮದ ಬಂದಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಗುಮಾನಿ ಇದೆ). ಅಂದರೆ, ಬೇರೆ ಸಣ್ಣ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವ ಅಥವಾ ಹೊಸಕಿ ಹಾಕುವ ಕನಸು. ಇದು ಚೀನಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಜತೆಜತೆಗೇ ಸಾಗುತ್ತಿರುವ ಕನಸು. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಇದ್ದರೂ ಯಾರೂ, ಮ್ಯಾಂಡರಿನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಂಡರಿನ್ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ದೇವನೂರು ತಮ್ಮ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸಿರುವ ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಚೀನಿ ವಿರೋಧಿ ಅಲೆ ಇರುವುದರಿಂದ ಯುವಕರು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಸರೆ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ನ ಜನರಿಗೆ ಅವರ ನಾಯಕ ಹೋ ಚಿ ಮಿನ್ ಹೇಳಿದ ಹಾಗೆ, ಅಮೆರಿಕದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿಗಳ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆ ಅವರಿಗೆ ಬೇಡ, ಅಮೆರಿಕನ್ನರ ಆಡುಭಾಷೆ ಬೇಕು.

ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಈ ಸಂಬಂಧ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುವುದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ಇಲ್ಲ. ದೇವನೂರು ಮತ್ತು ನೇಮಾಡೆ ತರಹದವರ ಮಾತಿಗೆ ಮನ್ನಣೆ ಸಿಗಬೇಕು. ಆದರೆ ಜನರ ಚಿತ್ತ, ಚರಿತ್ರೆಯ ಚಿತ್ತ ಮತ್ತೆಲ್ಲಿಯೋ ನೆಟ್ಟಿದೆಯೇ ಎಂಬುದು ನನ್ನ ಅನುಮಾನ. ನನ್ನ ಅನುಮಾನ ಸುಳ್ಳಾದರೆ ಹರ್ಷಿಸುತ್ತೇನೆ.

[15.2.2015 ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ]